اصول حقوق بشر درمورد حقوق اقلیت‌ها چه می گوید؟
اولین سیستم منظم حمایت از اقلیت‌ها در قالب میثاق جامعه ملل پیش‌بینی شده است. این پیش‌نویس از دولت‌های عضو می‌خواهد که اصل رفتار یکسان و تامین امنیت را برای کلیه‌ی اقلیت‌های ملی و نژادی تضمین کند. در ۱۸ دسامبر ۱۹۹۲ مصادف با ۲۷ آذرماه ۱۳۷۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد بیانیه‌ای را تحت عنوان «اعلامیه درباره‌ی حقوق اشخاص متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، دینی یا زبانی» تصویب نموده است.
در مقدمه‌ی اعلامیه‌ی ۱۸ دسامبر ۱۹۹۲، مجمع عمومی سازمان ملل بر اعتقاد خود به «برابری حقوق مردان و زنان و ملت‌ها، اعم از بزرگسال و کودک» تاکید کرده است. تضمین برابری همه اعضای یک جامعه و عدم تبعیض میان آنها در مقابل قانون، در متن اعلامیه، به صورت تکلیفی اخلاقی برای دولت‌ها در نظر گرفته شده است.
یکی از مشکلات مربوط به حقوق اقلیت‌ها، مبهم بودن واژه اقلیت است. دبیر سازمان ملل در۲۷ دسامبر ۱۹۴۹، در یادداشتی تحت عنوان «تعریف و دسته‌بندی اقلیت‌ها» اقلیت را در قلمرو علوم سیاسی اجتماعاتی عنوان کرده که دارای برخی علایم قومی، زبانی، فرهنگی، دینی و … هستند. اما همچنان تعریف دقیقی از «اقلیت» وجود ندارد.
با توجه به انواع مختلف اقلیت‌ها شامل اقلیت‌های مذهبی، نژادی، زبانی و ملی، برخی از حقوق در مورد کلیه‌ی اقلیت‌ها قابلیت اجرایی دارند و منحصر به نوع خاصی از اقلیت‌ها نیستند اما برخی دیگر منحصر به نوع خاصی از اقلیت‌هاست که این حقوق از تنوع محدودی برخوردارند.
الف: حقوقی که کلیه‌ی اقلیت‌ها از آن برخوردارند
۱- حق برابری با اکثریت
اقلیت‌ها نیز همانند تمام افراد، تابعیت کشور را دارند و شهروند آن کشور محسوب می‌شوند. منشور ملل متحد در بند ۳ ماده یک و بند ج ماده‌ی ۵۵، این حق را برای تمام اقلیت‌های نژادی، جنسی، زبانی و مذهبی معتبر می‌شناسد.
۲- حقوق برخورداری از تحصیلات بر اساس ویژگی‌های اقلیتی
تحصیل حق تمامی مردم و همه‌ی اتباع یک کشور است. با این تفاوت که تحصیل در مورد اقلیت‌ها باید دارای ویژگی‌های خود باشد. از جمله استفاده از زبان اقلیت‌ها، آموزش تاریخ و فرهنگ اقلیت‌ها، آموزش مذهبی آنان و … (توصیه‌نامه لاهه در مورد حقوق تحصیلی اقلیت‌های ملی، ۱۹۹۳،ص۲ / بند ۱ ماده ۲۷ کنوانسیون ۱۹۸۹/ ماده ۱۲۳ کنوانسیون دوربان ۲۰۰۱)
۳- حق ارتباط با سایر اقلیت‌ها
مرزهای سیاسی بزرگترین عامل در ایجاد گروه یا گروه‌هایی به نام اقلیت در کشورها هستند. حق اقلیت‌هاست که بتوانند به راحتی و بدون گذراندن مراحل مربوط به ورود و خروج از کشور با هم در ارتباط بوده و در مراسم یکدیگر شرکت داشته باشند.
(ماده ۳۲ کنوانسیون ۱۹۸۹/ بند ۲ ماده ۵ اعلامیه ۱۹۹۲)
۴-حق مشارکت در اداره منطقه‌ی محل زندگی
اقلیت‌ها به عنوان افرادی که از لحاظ نژادی، زبانی و مذهبی از سایر افراد کشور متفاوت هستند، زمانی احساس آرامش خواهند کرد که در اداره‌ی منطقه‌ی محل زندگی‌شان مشارکت داشته باشند و تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای براساس ویژگی‌های آنان باشد. بومیان باید در قانونگذاری و انتخابات مقامات محلی خود مشارکت داشته باشند (بند ۳ ماده ۳۳ و بند ۱ ماده ۶ و ۷ کنوانسیون ۱۹۸۹)
۵- حق مدارا و تحمل
این حق زیربنای شناخت و احترام به حقوق اقلیت‌هاست. مدارای دولت‌ها با اقلیت‌ها باعث عدم نادیده گرفتن حقوق آنها خواهد شد. (کمیسیون رفع تبعیض علیه اقلیت‌ها، گروه‌های مذهبی، ۱۹۹۸)
۶- حق برخورداری از محیط زیست سالم
این بحث جز جدیدترین حقوق اقلیت‌هاست. دولت‌ها موظفند با تدابیر مناسب زمینه‌های همکاری بومیان را در جهت حفاظت از محیط زیست محل زندگی‌شان فراهم آورند. (ماده ۱۱۲ کنفرانس دوربان ۲۰۰۱)
۷- حق یکسان شدن داوطلبانه با اکثریت جمعیت کشور
این حقوق اقلیت‌هاست که هر زمان تمایل پیدا کردند با از دست دادن ویژگی‌های اقلیتی خود داخل در اکثریت شوند و از ورود آنها ممانعتی به عمل نیاید. ( ماده ۱۰ پیش‌نویس کنوانسیون بین‌المللی برای حمایت از گروه‌ها و اقلیت‌های نژادی و ملی)
۸- حق داشتن کانال تلویزیونی و برنامه‌ای رادیویی، تلویزیونی به زبان و بر اساس ویژگی‌های اقلیت‌ها
اقلیت‌ها باید حق داشته باشند به زبان خودشان فیلم ببینند و از رادیو و تلویزیون استفاده کنند (ماده ۱۸ پیش‌نویس کنوانسیون بین‌المللی برای حمایت از گروه‌ها و اقلیت‌های نژادی و ملی)
حقوق انحصاری اقلیت‌های زبانی
کسانی که دارای زبانی متفاوت از بقیه‌ی جمعیت کشور می‌باشند.
۱- تحصیل به زبان مادری
(ماده ۱ توصیه‌نامه لاهه در مورد حقوق تحصیل اقلیت‌های ملی)
۲- آموزش ابتدایی توسط معلمان دو زبانه (ماده ۱۲ توصیه نامه لاهه در مورد حقوق تحصیل اقلیت‌های ملی)
۳- امکان تاسیس موسسات آموزشی زبان اقلیتی (ماده ۴ توصیه‌نامه لاهه در مورد حقوق تحصیل اقلیت‌های ملی)
۴- تشویق مردم اکثریت به یادگیری زبان اقلیت‌ها ( ماده ۱۹ توصیه‌نامه لاهه در مورد حقوق تحصیل اقلیت‌های ملی)
۵- حق کاربرد زبان اقلیتی در محافل عمومی و اختصاصی (ماده ۳ پیش‌نویس کنوانسیون بین‌المللی برای حمایت از اقلیت‌ها و گروه‌های ملی و نژادی)
۶- حق کاربرد در زبان مادری در برابر مقامات اداری و قضایی (ماده ۲۰ پیش‌نویس مذکور و ماده ۱۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)
۷- حق اعلام شدن زبان اقلیت‌ها به عنوان زبان رسمی در مناطقی که درصد این اقلیت‌ها بالاست (ماده ۲۰ پیش‌نویس مذکور و ماده ۱۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی)
حقوق انحصاری اقلیت‌های ملی
اقلیت‌های ملی به افرادی گفته می‌شود که در عین اینکه تابعیت کشور محل سکونت خود را دارا هستند، دارای ریشه‌های ملی مشترکی با کشور دیگری می‌باشند.
حمایت از حقوق اقلیت‌های ملی و آزادی‌های آنان یکی از اصول مهم حقوق بین‌الملل بشر است (ماده ۱ کنوانسیون اروپایی حمایت از اقلیت‌های ملی ۱۹۹۵). حقوق اقلیت‌های ملی را می‌توان با روش‌هایی چون مداخله از طریق وضع قانون و مداخله از طریق انعقاد معاهدات دو جانبه تامین کرد.
حقوق انحصاری اقلیت‌های نژادی
اقلیت‌های نژادی از قدیمی‌ترین نوع اقلیت‌ها هستند. مهمترین حقوق اقلیت‌های نژادی، حق برابری با اکثریت و حق حفاظت از آنها در برابر نسل‌کشی است.
کنوانسیون رفع هر نوع تبعیض نژادی (۱۹۶۵) از جمله مهمترین کنوانسیون‌ها در زمینه‌ی حمایت از اقلیت‌های نژادی است.
حفظ فرهنگ و ویژگی‌های سنتی و تکلیف دولت‌ها در حفظ فرهنگ و سنن آنها، نگارش کتب تاریخ اقلیت‌ها بر اساس واقعیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی (ماده ۳۱ کنوانسیون مربوط به افراد متعلق به گروه‌های بومی و قبیله‌ای (۱۹۸۹)، و تحریک اقلیت‌های بومی نسبت به کسب دانش در مورد تاریخ و فرهنگ خود (ماده ۱۵ کنوانسیون ۲۰۰۱ دوربان) از حقوق این اقلیت‌هاست.